Lê Hưng VKD: Hai chữ ÂM DƯƠNG với SỨC KHỎE
1/ ÂM DƯƠNG LÀ GÌ?
Từ vựng ÂM & DƯƠNG là 2 thuật danh định tính khái quát 2 mặt vận hành của mọi vật chất (hữu hình hoặc vô hình) trong trời đất (xuất hiện vào thế kỷ thứ 3 truớc công nguyên, do nhà lý học Trâu Diễn đề xuớng thời Xuân thu - Chiến quốc nước Tàu loạn lạc); bộ sách đông y lâu đời nhất là HOÀNG ĐẾ NỘI KINH (thời Tiền Tần / Chiến quốc nước Tàu chưa thống nhất) cũng lấy nguyên lý "vận hành" của Kinh Dịch (cách nay khoảng 46 thế kỷ) để "thực tế hóa" 2 thuật danh Âm & Duơng trong phần nói về giáo khoa bệnh học luận trị, là:
(ảnh Internet)
ÂM TỤ - DUƠNG TÁN để các thầy thuốc căn cứ vào đây mà chữa bệnh !. Điều này có ý nghĩa toán học rất cụ thể:
- ÂM là nhận vào (in-put, in-come), tập trung lại, gom góp - tích lũy thêm... (tính cộng, tính nhân, tính lũy thừa, hàm tích phân...).
- DUƠNG là cho ra (out-put, out-come), xuất phát chia sẻ, bớt dần đi...(tính trừ, tính chia, tính căn thức, hàm vi phân...).
Nhìn vào thực tế cuộc sống con nguời, lại càng thấy rõ ràng hơn:
- Ăn, uống... là hành vi của ÂM
- Tiểu tiện, đại tiện ... là hành vi của DƯƠNG
Ngay cả các sinh hoạt "phồn thực sinh lý" của mọi động vật (kể cả người):
- Động vật "giống CÁI" luôn ở thế NHẬN VÀO (Âm).
- Động vật "giống ĐỰC" luôn ở thế CHO RA (Duơng).
Như vậy "lưỡng nghi" của Kinh Dịch phuơng Đông cổ đại, có thể tạm hiểu (bước đầu) như triết luận mối tương quan hữu cơ của 2 hành vi đối đẳng nhau, nhưng nương tựa nhau (hàm ơn nhau!) để mọi vật chất tồn sinh - dù vô hình hay hữu hình trong tầm mắt hữu hạn của sinh vật nguời! Đó là ý nghĩa của thuyết Âm Duơng ! Nền văn minh - khoa học đương đại, cũng là thành quả tốt đẹp xuất phát từ những công trình trí tuệ toán học: chọn lọc giải pháp CHO RA/Dương - NHẬN VÀO/Âm khả thi nhất (vận trù học) để thực hiện, mục đích làm cho SỰ SỐNG con nguời hạnh phúc hơn!
2/ SỨC KHỎE LÀ GÌ?
Có 2 nguồn định nghĩa về SỨC KHỎE con nguời, đó là:
2.1- Theo y học hiện đại (quen gọi là Tây y): tổ chức Y Tế Thế Giới (WHO) đã định nghĩa Sức Khỏe là một trạng thái hoàn hảo về thể chất, tinh thần,và phúc lợi xã hội.
2.2- Theo y học cổ truyền (quen gọi là Đông y): các tài liệu giáo khoa về YHCT đều quan niệm Sức Khỏe là lưỡng nghi Âm - Duơng trong cơ thể được thăng bằng! Ngược lại: bệnh tật chỉ là hậu quả của sự mất quân bình Âm Duơng...
Riêng nền y học cổ truyền Việt Nam, nhiều thầy thuốc danh tiếng trong y sử nuớc nhà (cụ Tuệ Tĩnh thế kỷ 14, cụ Nguyễn Đại Năng thế kỷ 15, cụ Lê Hữu Trác thế kỷ 18, cụ Nguyễn Đình Chiểu thế kỷ 19...) đều đã truyền thừa cho hậu thế quan niệm "sức khỏe toàn diện" từ vật chất đến tinh thần, theo như cụ đông y sĩ Đẩu Sơn - Lê Lã Sảng (chủ phòng thuốc Phúc Mãn Đuờng thời gian 1934-1963, khu phố Chợ 20 đuờng Général Lizé - Saigon, nay là đường Điện Biên Phủ, quận 10- TP. HCM) đã giải thích chi tiết SỨC KHỎE ĐÍCH THỰC (là cách gọi của gia tộc Lê Lã tỉnh Hưng Yên năm xưa) gồm 6 hợp phần (3 âm, 3 dương) như sau:
- khỏe mạnh về thể chất (là hạt nhân, Â1)
- khỏe mạnh về an sinh xã hội (qđ. Â3)
- khỏe mạnh về cảm xúc (qđ. D1)
- khỏe mạnh về ứng xử (qđ. D2)
- khỏe mạnh về tâm linh (qđ. D3)
Mô hình minh họa:
(Â1: thể chất; Â2: tinh thần; Â3: an sinh xã hội
D1: cảm xúc; D2: ứng xử; D3: tâm linh)
3/ Sức Khỏe TỶ LỆ NGHỊCH thời gian tích tuổi:
Sự SỐNG con nguời là quá trình tích tuổi, thể trạng sinh học của mọi nguời đến tuổi nghỉ hưu (từ trên 55 tuổi...) đều có sự suy thoái trong các hoạt động của tổ chức tạng - phủ... Điều này có ý nghĩa: sống càng lâu thì sức khỏe càng yếu dần đi! Lão khoa Đông y đã nghiệm lý được khả năng "tiên luợng tuơng lai" cho các hệ tuổi tác, như sau:
(sức khỏe "tỷ lệ nghịch" với tích tuổi)
Cũng từ bảng thống kê kinh nghiệm ở trên, các thầy thuốc xưa đã phát hiện ra được mối liên thông giữa khả năng "âm-duơng phồn thực" (tức sinh hoạt tình dục nam nữ) với tình hình sức khỏe "bình thuờng" của nguời đàn ông (tính bình quân với mức sai số 10% ) như sau:
(Hằng số 9 là "cửu khiếu Linh khu" gồm 2 mắt + 2 tai + 2 lỗ mũi + 1 miệng + 1 lỗ thông đại tiện + 1 lỗ thông tiểu tiện của bộ máy người kỳ diệu).
Thầy thuốc đông y ĐẨU SƠN (Lê Lã Sảng) giải thích: số 9 theo ma trận vuông Lạc Thư (mô hình tuợng số áp dụng trong hậu thiên bát quái - Dịch lý cổ truyền) thuộc hành Hỏa quẻ Ly trong Linh khu (tức bộ máy nguời kỳ diệu) là tạng Tâm (chủ về bộ phận tuần hoàn huyết), tuổi già mà máu huyết còn luân lưu tốt... ắt sức khỏe phồn thực âm - duơng cũng còn... lai rai chút đỉnh!
4/ Tạo nguồn SỨC KHỎE ĐÍCH THỰC cho tuổi nghỉ hưu:
4.1- Mười điều để sống khỏe:
Điều 1: Ăn ít thịt, mà nhiều rau xanh;
Điều 2: Ăn ít đường, mà nhiều trái cây tươi;
Điều 3: Giảm phiền muộn, cần ngủ nhiều (7 tiếng/ngày);
Điều 4: Nói ít, mà làm nhiều;
Điều 5: Mặc đủ ấm, tắm thường xuyên;
Điều 6: Ít ăn mặn đắng, nên ăn chua ngọt;
Điều 7: Không ăn quá no, nên nhai nhiều và kỹ rồi mới nuốt;
Điều 8: Bỏ qua giận dữ, nên cười nhiều làm lành;
Điều 9: Dẹp bỏ tham muốn, chỉ cần cống hiến là chính;
Điều 10: Ít ngồi xe, nên đi bộ nhiều (>30 phút/ngày).
4.2- Phòng bệnh bằng 5 KHÔNG:
Không vui quá (vui quá hại tâm);
Không buồn quá (buồn quá hại phế) ;
Không tức quá (tức quá hại can);
Không sợ quá (sợ quá hại thận);
Không suy nghĩ quá (suy nghĩ quá hại tỳ).
4.3- Ăn uống mỗi ngày cần:
Một củ hành , một nhánh xả, một lát gừng tươi để chống ung bướu;
Một quả cà chua, vài múi bưởi để chống cao huyết áp;
Một tép tỏi để chống viêm nhiễm;
Một củ khoai vài chén trà xanh để chống xơ vữa mạch máu;
Một quả chuối, vài miếng đu đủ chín để phấn chấn tinh thần, tránh táo bón;
Một quả trứng hay một ít thịt cá nạc để chống suy dinh dưỡng;
Uống một đến hai lít nước mỗi ngày.
4.4- Triết lý cho cuộc sống
4.4.1- Một Trung tâm: - Sức khoẻ thể chất ổn định;
4.4.2- Hai chút chút: - Một tí thoải mái làm phương tiện;
- Một tí mơ mộng làm cứu cánh.
4.4.3- Ba quên:
- Quên tuổi tác đang tích lũy;
- Quên bệnh tật đang xảy ra;
- Quên hận thù bấy lâu dằn vặt.
4.4.4- Bốn có:
- Có nơi ở ổn định;
- Có bạn đời chung thuỷ (hoặc có tri kỷ tri âm chia sẻ);
- Có khoản tiết kiệm hoặc tiền dành dụm;
- Có kiểm tra sức khỏe thể chất định kỳ (6 tháng/lần).
4.4.5- Năm phải:
- Phải thể dục mỗi ngày > 30 phút;
- Phải hoà nhã khi giao tiếp;
- Phải bình tĩnh khi khó khăn;
- Phải biết nói thêm chuyện hài hước;
- Phải coi mình chỉ là người bình thường.
5/ TẠM KẾT:
Thuật danh ÂM DUƠNG nói chung là khái quát hành vi NHẬN & CHO (chứ không có ý nghĩa nào khác hơn!) của mọi vật chất trong tự nhiên giới cũng như trong cơ thể con nguời. Nguồn sức khỏe của mỗi chúng ta chỉ có thể bền bỉ dài lâu, khi cá thể chúng ta biết vận hành tích cực cả 6 hợp phần của sứ khỏe đích thực (holistic concept) trong thường ngày, theo "cơ chế 3 âm 3 dương" đã nêu ở trên:
5.1- cơ chế 3 âm (nhận vào):
- Về thể chất, thì siêng năng tập thể dục, chơi thể thao vừa sức (tạo quĩ tích lũy sức khỏe hạt nhân).
- Về tinh thần, cập nhật kiến thức liên tục, để có thêm nhiều hiểu biết...
- Về an sinh xã hội, tiếp nhận nguồn phúc lợi xã hội (luơng hưu, trợ cấp, tiền dành dụm ....) một cách thanh thản, không hoang phí đua đòi ảo tuởng..
.
5.2- cơ chế 3 dương (cho ra):
- Về cảm xúc, luôn hồn nhiên, lạc quan... trong hoàn cảnh & điều kiện sống của mình!
- Về ứng xử, thì thân thiện-cởi mở với mọi đối tác, tạo niềm vui vẻ với bạn bè...
- Về tâm linh, luôn huớng tới việc ích thiện, hảo ý tự nguyện gíúp đỡ người cơ nhỡ khó khăn... trong khả năng của mình! (tạm gọi: tâm linh không nhang khói).
Lê Hưng VKD
(Bài nói chuyện sáng chủ nhật ngày 14.92014 với Hội Cựu giáo chức TP. TDM tại hội truờng trung học Chu Văn An, P. Hiệp Thành nhân ngày Người cao Tuổi Việt Nam 1/10 hàng năm)
